Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΟΥ ΚΟΚΚΙΝΟΥ ΒΟΥΝΟΥ

Μέχρι που μπορεί να φτάσει κανείς για 300 τόνους χρυσάφι; Τι συμβιβασμούς θα κάνει αλλά και τι τεχνάσματα θα σκαρφιστεί για να βάλει στο χέρι 7,5 δισεκατομμύρια δολάρια;

Ο "πόλεμος" πάνω από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα χρυσού στην Ευρώπη είναι σκληρός και ανελέητος. Ακτιβιστές στρέφονται εναντίον ακτιβιστών και απλοί πολίτες εναντίον μιας πολυεθνικής εταιρείας. Όλοι αντιμέτωποι με τα ίδια διλλήματα: Ανάπτυξη ή περιβάλλον; Χρυσάφι ή παρακμή και αργός θάνατος;

Τις απαντήσεις επιχειρεί να δώσει το τελευταίο φετινό ντοκιμαντέρ της Εμπόλεμης Ζώνης του Σωτήρη Δανέζη, με τίτλο «Η Κατάρα του Κόκκινου Βουνού».

Ρόσια Μοντάνα σημαίνει Κόκκινο Βουνό. Τα τελευταία δέκα χρόνια μια καναδική εταιρεία εξόρυξης προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τα χρυσοφόρα κοιτάσματα στα βουνά γύρω από την καταπράσινη κοιλάδα της Ρόσια Μοντάνα, στο λεγόμενο "Ελντοράντο της Ευρώπης", στη δυτική Ρουμανία. Μοναδικό πρόβλημά της είναι ότι στην περιοχή κατοικούν 2.500 άνθρωποι.

Η διαμάχη για το χρυσό της Ρόσια Μοντάνα αρχίζει στα τέλη της δεκαετίας του ’90, όταν εμφανίζεται η Gabriel Resources και η ρουμανική θυγατρική της, Rosia Montana Gold Corporation.

Η Gabriel υπόσχεται ανάπτυξη και θέσεις εργασίας σε μια περιοχή με 80% ανεργία. Δεσμεύεται ότι θα αποκαταστήσει τις ανοιχτές πληγές που θα προκαλέσει στο περιβάλλον.

Διαβεβαιώνει ότι δε θα δηλητηριάσει το υπέδαφος με κυάνιο που θα χρησιμοποιήσει για να αποσπάσει το χρυσό από την πέτρα και ότι δε θα πνίξει με επικίνδυνα απόβλητα πόλεις και οικισμούς της περιοχής.

"Το κυάνιο θεωρείται από την Ε.Ε. ως η καλύτερη διαθέσιμη τεχνολογία για την απόσπαση του χρυσού. Είναι ένας από τους πιο οικολογικούς τρόπους να εξορύξεις χρυσό και ασήμι", υποστηρίζει ο εκπρόσωπος της εταιρείας Καταλίν Χόσου.

"Το κυάνιο είναι πολύ επικίνδυνο γιατί σκοτώνει τους ανθρώπους, σκοτώνει την υδρόβια και την άγρια ζωή", αντιτείνει η δικηγόρος και ακτιβίστρια Στεφανία Σιμεόν που θυμίζει στο ντοκιμαντέρ, το ατύχημα στην "Μπάια Μάρε" της Ρουμανίας, τον Ιανουάριο του 2000.

Τότε, το φράγμα στο ορυχείο χρυσού της περιοχής είχε υποχωρήσει. Οι ποταμοί Tίσσα και Δούναβης μολύνθηκαν από τα τοξικά απόβλητα. Το κυάνιο σκότωσε 100.000 τόνους ψαριών. Ήταν η μεγαλύτερη οικολογική καταστροφή στην Ευρώπη μετά το Τσέρνομπιλ.

Η Στεφανία διηγείται την ιστορία του ατυχήματος πάνω από την κοιλάδα Κόρνα, στη Ρόσια Μοντάνα. Είναι το σημείο όπου η εταιρεία προτείνει να κατασκευάσει ένα φράγμα και μια τεχνητή λίμνη απόρριψης λυμάτων κυανίου. Η έκταση της κοιλάδας είναι 700 εκτάρια. Στα 15 χρόνια λειτουργίας του ορυχείου, θα γεμίσει με 200.000.000 τόνους αποβλήτων.

"Το φράγμα θα χτιστεί ένα χιλιόμετρο από την είσοδο στην κοιλάδα. Στα όρια της πόλης Αμπρούτ. Σε περίπτωση ατυχήματος θα είναι καταστροφή για την Αμπρούτ, μια πόλη 13.000 κατοίκων", τονίζει η ακτιβίστρια.

"Είναι πολύ ειλικρινείς φόβοι και ανησυχίες. Το φράγμα είναι μια από τις εγκαταστάσεις του έργου που παρουσιάζει ρίσκα, θα είναι σχεδιασμένο όμως με τέτοιο τρόπο, ώστε να αντέχει ακόμη κι ένα σεισμό 8 ρίχτερ", είναι η απάντηση της εταιρείας δια του εκπροσώπου της.

Μέχρι σήμερα, η Gabriel υπολογίζεται ότι έχει ξοδέψει περισσότερα από 350 εκατομμύρια δολάρια για να πραγματοποιήσει και να συντάξει όλες τις απαραίτητες μελέτες ώστε να πάρει τις άδειες εξόρυξης από το Ρουμανικό κράτος.

Παράλληλα έχει επενδύσει σημαντικά ποσά στην αγορά σπιτιών και περιουσιών από τους ντόπιους προκειμένου να απομακρύνει τους κατοίκους της Ρόσια Μοντάνα και να θέσει σε εφαρμογή τα σχέδια της.

"Γύρω από τα βιομηχανικά σημεία θα υπάρχουν ζώνες προστασίας. Έτσι τα περισσότερα σπίτια δεν τα αγοράζουμε γιατί θέλουμε να σκάψουμε από κάτω τους. Μιλάμε συνολικά για 974 σπίτια και αγοράσαμε ήδη τα 800 από αυτά", λέει ο Καταλίν Χόσου, ο εκπρόσωπος της εταιρείας που ξεναγεί τους δημιουργούς του ντοκιμαντέρ στο παλιό κρατικό χρυσορυχείο της περιοχής.

Αντίπαλοι του Χόσου και της εταιρείας για την οποία εργάζεται, είναι οι λιγοστοί κάτοικοι της Ρόσια Μοντάνα που αρνήθηκαν να συμβιβαστούν και να πουλήσουν τις περιουσίες τους.

Εκείνοι οι οποίοι αντιστέκονται σε αυτό που αποκαλούν στυγνή εκμετάλλευση, ολοκληρωτική καταστροφή της Ρόσια Μοντάνα και απειλή για τη ζωή τους και το περιβάλλον.

Το 2000 δημιούργησαν τη ΜΚΟ "Αλμπούρνους Μαγιόρ". Από τότε μέχρι σήμερα, οι ντόπιοι ακτιβιστές σέρνουν την εταιρεία εξόρυξης στα δικαστήρια και κερδίζουν...

"Εδώ είναι η ζωή μου. Με ευτυχίες, με στεναχώριες, με ότι υπάρχει. Δεν θέλω, δεν πουλάω την ψυχή μου, η ψυχή μου είναι εδώ. Για μένα, οι αξίες δεν είναι τα χρήματα. Οι αξίες κάνουν τα χρήματα, όχι τα χρήματα τις αξίες", τονίζει ο Ευγένιος Νταβίντ, ιδρυτής της ΜΚΟ "Αλμπούρνους Μαγιόρ"

Ακόμη και για ένα απλό επισκέπτη, η διαμάχη μέχρις εσχάτων είναι ολοφάνερη. Η Gabriel σπεύδει να μαρκάρει με ειδικές πινακίδες τα σπίτια που αγοράζει και της ανήκουν. Το ίδιο κάνουν κι όσοι αρνούνται να πουλήσουν τις περιουσίες τους.

Η κοινότητα είναι διχασμένη. Οι μεν μιλούν για ανάπτυξη και ευημερία, οι δε για την προστασία του περιβάλλοντος και ενός τρόπου ζωής που κινδυνεύει από το έργο της εξόρυξης.

"Ίσως για άλλους αυτή η πηγή χρυσού να ήταν ένα δώρο Θεού, για εμάς όμως είναι κατάρα! Εξαιτίας αυτού του πλούτου στη Ρόσια Μοντάνα, ζούμε εδώ και 13 χρόνια σε ένα καθεστώς ψυχολογικού πολέμου και ζούμε πραγματικές τραγωδίες", λέει ο συνταξιούχος τοπογράφος και κάτοικος της περιοχής Ευγένιος Κορνέα.

Στη λυσσαλέα κόντρα για το χρυσάφι της Ρόσια Μοντάνα έχει εμπλακεί η Greenpeace, αλλά και ο Τζωρτζ Σόρος, ο πανίσχυρος δισεκατομμυριούχος επενδυτής που δραστηριοποιείται σε τουλάχιστον 40 χώρες. Το "Ίδρυμα Σόρος" βρέθηκε από την πρώτη στιγμή στο πλευρό των ακτιβιστών που είναι αντίθετοι με την εξόρυξη.

Άνοιξε γραφεία ακριβώς δίπλα από την καναδική εταιρεία, στην πλατεία του χωριού και ξεκίνησε τη δική του καμπάνια. Κύκλοι της εταιρείας εξόρυξης κάνουν λόγο για ξένα συμφέροντα από τη γειτονική Ουγγαρία που εποφθαλμιούν το χρυσό της περιοχής.

Η εκπρόσωπος του "Ιδρύματος Σόρος" στο Βουκουρέστι, ο πρώην Υπουργός Περιβάλλοντος που αρνήθηκε να προχωρήσει την αδειοδότηση της εταιρείας εξόρυξης, ο διευθυντής της "Rosia Montana Cold Corporation", κάτοικοι της περιοχής και από τα δύο στρατόπεδα, εκθέτουν τα επιχειρήματα τους και διασταυρώνουν τα ξίφη τους στο ντοκιμαντέρ της Εμπόλεμης Ζώνης, για το χρυσάφι της Ρόσια Μοντάνα, την "Κατάρα του Κόκκινου Βουνού".

Ερωτήματα και Απαντήσεις

- Που βρίσκεται η Ρόσια Μοντάνα και γιατί έχει γίνει ιδιαίτερα γνωστή τα τελευταία χρόνια;

Η Roşia Montană (ή Κόκκινο βουνό στα ρουμανικά) είναι ένα χωριό της Ρουμανίας στην πεδιάδα Roşiei της δυτική Τρανσυλβανία. Μέσα από το χωριό περνά ο ποταμός Ρόσια. Στη Ρόσια Μοντάνα βρίσκονται τα πλουσιότερα κοιτάσματα χρυσού στην Ευρώπη.

Ο χρυσός της περιοχής έχει γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης ήδη από τα αρχαία χρόνια και ιδιαίτερα από τη Ρωμαική εποχή, όταν η περιοχή ήταν γνωστή ως το "Χρυσό Τετράγωνο".

Από το 1995, όταν στην περιοχή εμφανίστηκε η Καναδική εταιρεία Gabriel Resources και η ρουμανική θυγατρική της, Rosia Montana Gold Corporation, προκλήθηκε μια σκληρή διαμάχη σχετικά με την ενδεχόμενη αλλοίωση της περιοχής που έκανε την μικρή κοινότητα της Ρόσια Μοντάνα γνωστή παγκοσμίως.

- Πόσο χρυσάφι υπάρχει στην περιοχή και ποια η επένδυση της καναδικής εταιρείας;

314 τόνοι χρυσάφι αξίας 7,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων βρίσκονται στο υπέδαφος της Ρόσια Μοντάνα, και για αυτό το λόγο πολλοί ονομάζουν την περιοχή "Ελ Ντοράντο της Ευρώπης".

Η εξόρυξη του ορυκτού αυτού πλούτου στη Ρουμανία είναι το μεγαλύτερο έργο της καναδικής εταιρείας Gabriel Resources που μέχρι στιγμής έχει επενδύσει 350 εκ. και σχεδιάζει να ξοδέψει άλλα 2,5 δισ. δολάρια για αυτό το σκοπό.

- Ποιες θα είναι οι άμεσες συνέπειες τις εξόρυξης στην περιοχή;

Για να μπορέσει να κατασκευαστεί το νέο ορυχείο χρυσού και να πραγματοποιηθούν οι εργασίες εξόρυξης που σχεδιάζει η καναδική εταιρεία, περισσότεροι από 2000 άνθρωποι θα πρέπει να αφήσουν τα σπίτια τους και να μετακινηθούν σε άλλες περιοχές.

Ακόμη, το έργο της καναδικής εταιρείας σχεδιάζεται ότι θα έχει έκταση 1600 στρέμματα καλλιεργήσιμης γης και θα απαλλοτριώσει 800 στρέμματα δάσους. 5 ορεινοί όγκοι θα πρέπει να καταστραφούν, 10 εκκλησίες, 12 νεκροταφεία και 958 σπίτια θα πρέπει να γκρεμιστούν. Τέλος, για να ανοιχτεί το ορυχείο θα πρέπει να καταστραφούν κάποια από τα αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής, αλλά και οι ιστορικές ρωμαϊκές κατακόμβες.

- Για ποιους λόγους, σύμφωνα με την καναδική εταιρεία, θα έχει η εξόρυξη θετικό αντίκτυπο για την περιοχή;

Σύμφωνα με την καναδική εταιρεία χρυσού και τους υποστηρικτές της, το έργο θα δημιουργήσει αρχικά περίπου 700 θέσεις εργασίας και άλλες 1000 κατά τη διάρκεια των εργασιών, σε μια περιοχή που αυτή τη στιγμή έχει 80%.

Επίσης, σύμφωνα με την εταιρεία, το ρουμανικό κράτος θα έχει έσοδα 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η RMGC τέλος αναφέρει ότι δεσμεύεται πως θα αποκαταστήσει τις "ανοιχτές πληγές" που θα προκαλέσει στο περιβάλλον.

Διαβεβαιώνει ότι δε θα δηλητηριάσει το υπέδαφος με το κυάνιο που θα χρησιμοποιήσει για να αποσπάσει το χρυσό από την πέτρα και υποστηρίζει ότι δε θα πνίξει με επικίνδυνα απόβλητα πόλεις και οικισμούς της περιοχής, χωρίς όμως να τους πείθει όλους...

- Ποια είναι τα κυριότερα επιχειρήματα των πολέμιων της εξόρυξης χρυσού;

Κάποιοι από τους κατοίκους της Ρόσια Μοντάνα αντιστέκονται σε αυτό που αποκαλούν "στυγνή εκμετάλλευση", "ολοκληρωτική καταστροφή" της Ρόσια Μοντάνα και "απειλή" για τη ζωή τους και το περιβάλλον. Το σχέδιο, λένε, θα επηρεάσει εκατοντάδες στρέμματα αγροτικής έκτασης, θα αναγκάσει εκατοντάδες ανθρώπους να εκπατριστούν και θα προκαλέσει την καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Το γεγονός ακόμη ότι σύμφωνα με τη ρουμανική νομοθεσία, οποιουδήποτε άλλου είδους επιχείρηση πέρα από την εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου δεν επιτρέπεται, θα "στραγγαλίσει" οικονομικά όσους αποφασίσουν να μείνουν στη Ρόσια Μοντάνα.

Η οργάνωση κατοίκων της Ρόσια Μοντάνα, Alburnus Maior, είναι ο κυριότερος φορέας αντίστασης στην περιοχή, που σε συνεργασία με την Greenpeace, έχει οδηγήσει την καναδική εταιρεία πολλές φορές στα δικαστήρια πετυχαίνοντας την αναστολή των πλάνων εξόρυξης.

- Γιατί πολλοί αντιδρούν στη χρήση του κυανίου στη διαδικασία εξόρυξης χρυσού;

Οι πολέμιοι του σχεδίου εξόρυξης χρυσού στη Ρόσια Μοντάνα αναφέρονται και στην πολύ επικίνδυνη για τη φύση χρήση κυανίου στη διαδικασία εξόρυξης. Η γνωστή και ως "κυανοποίηση του χρυσού" είναι μια μεταλλουργική τεχνική πολύ διαδεδομένη ως μέθοδος εξόρυξης χρυσού.

Το κυάνιο είναι ένα μια χημική ουσία υψηλά τοξική. Μία μόνο κουταλιά με 2% περιεκτικότητα σε αυτό είναι ικανή να προκαλέσει το θάνατο, ενώ μεταξύ των μακροπρόθεσμων συνεπειών της χρήσης του είναι η εξόντωση της θαλάσσιας ζωής και η μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα, που διαρκεί και επηρεάζει για δεκαετίες αργότερα την αναπαραγωγή των ψαριών.

Απόδειξη και σημαντικό επιχείρημα για τις καταστρεπτικές συνέπειες της χρήσης κυανίου αποτέλεσε το ατύχημα του 2000 στην περιοχή εξόρυξης Baia Mare στα βόρεια της χώρας, που οδήγησε σε μια τεράστια περιβαλλοντική καταστροφή. Στη Ρουμανία το 2007 ξεκίνησε από δύο μέλη της Γερουσίας η προσπάθεια να απαγορευτεί το υδροκυάνιο στις εξορύξεις στη χώρα.

Δείτε το Ντοκιμαντέρ ΕΔΏ